A. Subasita
1.
Pawarta
Pawarta
yaiku palaporan ngenani prastawa utawa kedadeyan kang nendheng wae dumadi.
Pawarta kang becik iku kudu bisa narik kawigaten, nuwuhake greget lan aweh
katrangan marang para sing maca utawa sing padha ngrungokake. Perangan kabar
sing kalebu dadi pawarta, yaiku:
o
Kabar manuk, yaiku pawarta sing durung dimangerteni
bener lan lupute kedadeyan sing sebenere.
o
Kabar kulawarga, yaiku pawarta sing ana
sambung rapete karo kulawarga.
o
Kabar susah utawa bungah, yaiku pawarta
sing gawe seneng utawa susahing atine sing miyarsa lan sing mirsani pawarta
iku.
o
Kabar nagara, yaiku pawarta sing resmi
saka negara.
Menehi
tanggapan tumrap pawarta uga ana bab-bab kang perlu digatekake, kayata:
o
Tanggapan dijlentrehake kanthi panjlentreh
kang cekak, padet, lan uga digunggun kanthi sistematis.
o
Pasulayan kang bakal ditanggapi kudu
cetha.
o
Tembung sing digunakake kudu gampang
dimangerteni dening liyane.
o
Tanggapan kudu kinantenan alasan logis,
diwenehi fakta lan bukti-bukti sing relevan.
Bobot
timbang surasane pawarta ana enem, yaiku:
o
Jeneng, pawarta kang digiyarake nyebut
jenenge wong kang penting utawa kawentar, tuladhane tokoh politik, artis, lan
tokoh agama.
o
Anyar, pawarta kang prastawane sing lagi
wae dumadi, isih dadi undering rerasan ana ing masarakat.
o
Penting, pawarta sing digiyarake ngenani
kahanan kang langka kedadeyan, kedadeyan gedhe, ana sambung rapete karo
bebrayan akeh.
o
Caket, kedadeyan kang digunakake dadi
pawarta yaiku kedadeyan sing cedhak karo kahanan masarakat.
o
Unik, prastawa kang digiyarake gawe
gumun masarakat sing mirsani.
2.
Drama
Drama
yaiku tiruane kauripane manungsa kang diproyeksikake utawa ditampilake ana ing
dhuwur pentas. Drama uga diarani sandiwara. Babagan kang kudu ana ing naskah
drama utawa sandiwara, yaiku:
o
Naskah drama kang komplit duwe
ancer-ancer kang cetha ngenani: latar, akting, piranti-piranti, kostum,
monolog, dialog, tata rias lan tata panggung.
o
Katrangan utawa ancer-ancer tinulis ing
saben adegan.
o
Piranti-piranti kang digunakake saben
adegan mesthine beda.
o
Tata lampu lan tata musik kang
digunakake saben adegan uga mesthi beda.
o
Pamilihing paraga kudu sumbut karo
karepe crita.
o
Akting lan swara anggone micara kudu
sumbut karo paraga kang dimainake.
o
Sutradara kudu bisa ngatur kabeh babagan
kang katulis ing dhuwur.
Unsur-unsur
kang kudu ana ing drama, yaiku:
o
Paraga utawa tokoh
Tokoh
yaiku pawongan kang duweni peran ana ing sawijining drama. Miturut dalane
crita, tokoh dibedakake dadi telu, yaiku:
§ Tokoh
protagonis, yaiku tokoh kang nyengkuyung dalane crita.
§ Tokoh
antagonis, yaiku tokoh kang nentang dalane crita.
§ Tokoh
tritagonis, yaiku tokoh pambiyantu bisa kanggo mbantu tokoh protagonis utawa
tokoh antagonis.
o
Pacelathon (Dialog)
Tuntutan
kang kudu dicukupi ana ing sajroning pacelathon, yaiku:
§ Pacelathon
kudu nyengkuyung gerak lakuning paraga.
§ Pacelathon
kudu diucapake kanthi seru lan tertib tinimbang pacelathon kang dilakokake
saben dinane.
o
Alur
Alur
yaiku gayutane prastawa lan konflik kang dirajut kanthi padudan kang nuju ana
ing klimaks lan pambubaraning padudon.
§ Alur
maju yaiku nyritakake prastawa-prastawa saka wiwitan nganti bubar.
§ Alur
mundur yaiku nyritakake prastawa-prastawa saka bubaran banjur diwalik
nyritakake prastawa kang kawiwitan.
§ Alur
campuran yaiku campuraning alur maju lan alur mundur.
o
Latar
Latar
yaiku katrangan babagan panggonan, ruang, lan wektu ana ing naskah drama.
Jinis-jinising
drama, yaiku:
o
Balet, gabungane tari lan musik ana ing
pamentasan sawijining lakon.
o
Berutuk, drama topeng kang ana ing
Trunyan, Bali.
o
Drama komedi, drama kang diwernani
swasana seneng utawa lucu.
o
Drama tragedi, drama kang diwernani
swasana sedhih.
o
Drama tragedi-komedi, drama kang
nyritakake bab kasenengan lan kasedhihan.
o
Hudog, drama ritual masarakat Dayak.
o
Kethoprak, drama rakyat asal Jawa.
o
Ludruk, drama rakyat saka Jawa Timur.
o
Wayang, seni pertunjukan tradisional,
lsp.
Ngapresiasi utawa
mbahas pementasan drama kudu gatekake babagan ing ngisor iki:
o
Pambuka
1)
Wenehana isi ringkesan drama
2)
Wenehana himpunan utawa lembaga sing
mentasake drama
3)
Panggonan lan wektu drama dipentasake
4)
Panulis drama (manawa dimangerteni)
o
Isi
1)
Kepriye isine drama, gmpang dimangerteni
apa ora
2)
Kepriye pacelathon kang dienggo ana ing
drama
3)
Apa jinising drama lan karaktere pelaku
4)
Kepriye sesambungane babagan sing siji
lan sijine
5)
Apa pesen sing ana ing drama
6)
Kepriye basa kang digunakake
o
Panutup
Sing kudu ditulis ana
ing kesimpulan yaiku saran lan simpulan sing bisa dijupuk saka drama sing
diapresiasi.
3.
Kabudayan
o
Warna-Warnane Wayang
Wayang manut critane
cacah sewelas, yaiku:
1)
Wayang Purwa, yaiku crita wayang sing
nyritakake Wayang Kadhewatan nganti tekan Prabu Parikesit. Wayang Purwa
kaperang dadi papat, yaiku:;
o
Kedhewatan : crita wayang sing nyritakake para dewa wiwit Sang Hyang
Manikmaya, Sang Hyang Ismaya, Sang Hyang Ismaya, Sang Hyang Tejamaya lan kabeh
dewa lan dewi.
o
Arjuna Sasra : crita wayang sing nyritakake perange Prabu Arjuna Sasra karo
Dasamuka, klebu lakon Sumantri lan Sukrasana.
o
Ramayana :
crita wayang kang nyritakake Prabu Rama mungsuh Rahwana jalaran ngrebut Dewi
Sinta.
o
Mahabarata : crita wayang kang nyritakake Kulawarga Barata (Pandhawa lan
Kurawa) wiwit cilik nganti perang Bratayudha Jayabinangun.
2)
Wayang Madya, yaiku nyritakake Prabu
Yudayana tekan Prabu Jaya Lengkara. Crita wayang iki namung dipentasake ana ing
kraton.
3)
Wayang Antara, yaiku nyritakake Sri Gatayu
tekan Panji Kudalaleyan.
4)
Wayang Wasana, yaiku nyritakake lakon
Damarwulan karo Minakjingga.
5)
Wayang Dupara, yaiku nyritakake lakon
Babad Tanah Jawa.
6)
Wayang Golek, yaiku nyritakake lakon
Amir Ambyah lan Umarmaya, crita babone saka Babad Menak, layang Menak (Timur
Tengah).
7)
Wayang Gedhok, yaiku nyritakake lakon
Panji (wayang sing digawe saka kayu).
8)
Wayang Beber, yaiku gambar wayange ana
geber sing bisa digulung, caritane bisa mawarni-warni.
9)
Wayang Kidang Kencana, yaiku nyritakake
bangsane kewan.
10) Wayang
Wahyu, yaiku nyritakake lakon sing ana sambung rapete karo agama Kristen.
11) Wayang
Suluh, yaiku nyritakake kahanan negara saiki kanggo panerangan program-program
pamarintah.
o
Dasanama Sawetara Wayang
1)
Semar = Ismaya = Badranaya = Nayantaka =
Sukma Sujati = Sukma Ekalaya
2)
Kresna = Narayana = Padmanaba = Wisnu
Murti = Wasnu Dewa Putra = Narasinga
3)
Anoman = Anjani Putra = Kapiwara =
Rewandapingul = Wanara Seta = Rama Handaya Pati = Senggana
4)
Puntadewa = Yudhistira = Wijakangka =
Gunatali = Darmakusuma = Ajata Satru
5)
Arjuna = Pamade = Danajaya = Janaka =
Pamardi = Premadi = Margana = Mintaraga = Kendhittatnala = Jlamprong = Endra
Tanaya = Ciptaning = Wijarnaka
6)
Wrekudara = Bima = Jagabilawa =
Bratasena = Bayu Putra = Wijasena = Arya Panenggak
o
Paraga sing Nyengkuyung Pagelaran Wayang
1)
Dhalang, yaiku paraga sing nglakokake
lakuning pagelaran.
2)
Sindhen utawa waranggana, yaiku paraga sing ngrengga
iramaning gamelan.
3)
Niyaga utawa pangrawit, yaiku sing nabuh
gamelan manut larasing gendhing.
o
Piranti Pagelaran Wayang
1)
Kelir, yaiku nggambarake langit utawa
angkasa.
2)
Blencong, yaiku nggambarake srengenge
rembulan lan lintang.
3)
Debog, yaiku nggambarake bumi.
4)
Kothak, yaiku nggambarake sangkan paran.
5)
Cempala, yaiku nggambarake sasmitaning
urip.
6)
Keprak, yaiku nggambarake ilining banyu
utawa getih.
7)
Wayang, yaiku nggambarake manungsa.
8)
Gamelan, yaiku nggambarake mobah osiking
kahanan jagad saisine.
9)
Kayon, yaiku nggambarake gunung, alas,
geni, segara, prahara, angin, lan sapanunggalane.
4.
Wawan
Rembug
Wawan
rembug yaiku omong-omongan ing antarane wong siji lan sijine kanthi
adhep-adhepan. Sajroning nindakake wawanrembug lumrahe ngasorake dhiri pribadi,
kosokbaline ngluhurake wong liya.
Bakune
wawan rembug iku kaajab bisa lumaku kanthi prayoga manawa kabeh padha dene
gelem ajen-ngajeni. Ana pitutur sawetara sing sesambungan karo wong sing
nindakake wawanrembug iku, yakuwi “Ajining dumunung ana kedaling lathi”, tegese
wong iku diajeni lan orane iku awit saka pangucape dhewe. Mula ngati-ati
anggone ngucap, ngucapa sing becik, ing satemah agawe senenge atine wong liya.
5.
Ukara
Carita
Ukara
carita yaiku ukara sing isine nyritakake sawijining bab utawa prastawa marang
wong liya.
6.
Sesorah
utawa Pidhato
o
Tujuan Sesorah, yaiku:
1)
Menehi informasi utawa katrangan sawijining
perkara (penyuluhan kesehatan, lsp).
2)
Menehi hiburan utawa raos panglipur
marang pamiyarsa (sabdatama utawa dhagelan).
3)
Menehi palapuran utawa atur palapuran
(lapuran ketua OSIS).
4)
Menehi piwulang (da’i, sabdatama, lsp).
5)
Mbujuk utawa ajak-ajak supaya sing
ngrungokake, nindakake apa sing dikarepake pamicara (kampanye, lsp).
o
Jinising Sesorah Miturut Kahanan
1)
Kahanan resmi, pamicara maca naskah kang
wis dicawisake, supaya ora salah anggone sesorah. Pamicara ora bisa ngandharake
sesorah kanti sakarepe dhewe, amarga wektune wis diatur (pidhato kenegaraan,
pidhato sambutan ing mantenan).
2)
Kahanan setengah resmi, pamicarane bisa
ngandharake pidhato kanthi rada longgar, nanging kahanan rada resmi kudu tetep
digatekake.
3)
Kahanan ora resmi, pamicarane bisa
ngandharake pidhatone miturut tujuwan utawa selerane pamirenge.
4)
Kahanan liya-liyane,
o
Pamirenge lungguh utawa ngadeg (manawa
pamirenge ngadeg, luwih becik pidhatone sedhela wae)
o
Wektune bisa esuk utawa awan
o
Pamicara kudu nduweni daya pangaribawa
marang cara ngandharake pidhato.
o
Cara Pidhato, kaperang dadi papat yaiku:
1)
Mawa teks utawa naskah (methode maca)
2)
Ngapalake naskah pidhato
3)
Ekstemporan: ngapalake wose banjur
ngrembakakake wicara nalika pidhato (njlentrehake cengkorongan pidhato)
4)
Improptu: pidhato sing ditindakake
kanthi spontan (tanpa persiyapan)
Aspek-aspek kang kudu
digatekake nalika pidhato, yaiku:
No
|
Aspek sing Dibiji
|
Katrangan
|
1
|
Lafal
|
Anggone ngucapake
tembung apa wis bener
|
2
|
Intonasi
|
Kepriye intonasi
swarane
|
3
|
Volume
|
Seru lirihe swara
|
4
|
Antepe tembung
|
Tembung-tembung sing
dienggo wigati lan mantep
|
5
|
Solah bawa lan
kawanen
|
Solah bawane
sajroning pidhato, nyawang pamiyarsa apa ndhingkluk (komunikatif apa ora)
|
6
|
Panjangka
|
Panjangkane oleh
kawigaten saka pamiyarsa apa ora
|
Tidak ada komentar:
Posting Komentar